- Ακομινάτος
- Επίθετο που αποδίδεται στους αδελφούς Μιχαήλ και Νικήτα Χωνιάτη. 1. Μιχαήλ Χωνιάτης (Χώνες Φρυγίας 1138; – μονή Προδρόμου Βοδονίτσης Λοκρίδας 1222;). Λόγιος και μητροπολίτης Αθηνών. Μετά τις σπουδές του στην Κωνσταντινούπολη διετέλεσε γραμματέας του πατριαρχείου και το 1182 έγινε μητροπολίτης Αθηνών, όπου αγωνίστηκε να υπερασπίσει και να εξυψώσει το ποίμνιό του. Όταν κατέλαβαν την πόλη οι Φράγκοι (1204) έφυγε, επισκέφθηκε τη Θεσσαλονίκη και την Εύβοια, κατέφυγε στην Κέα όπου έμεινε 13 χρόνια, ξαναγύρισε στην Αθήνα, έφυγε πάλι και πήγε στη μονή όπου πέθανε. Το πνευματικό του έργο, το οποίο συνθέτουν ρητορικοί λόγοι, επιστολές και μερικά ποιήματα και επιγράμματα (Εισβατήριος, ότε πρώτον ταις Αθήναις επέστη, προσφώνημα εις τον πραίτωρα κυρ Νικηφόρον τον Προσούχον ταις Αθήναις επιστάντα, Υπομνηστικόν εις τον βασιλέα κυρ Αλέξιον τον Κομνηνόν κλπ.) και είναι συνδεδεμένο κυρίως με την ιστορία των Αθηνών, είναι αξιόλογο και για την αρχαιομάθεια του δημιουργού του και ως πηγή της αθηναϊκής ιστορίας, αν και η εικόνα που παρέχει δεν μπορεί να θεωρηθεί πάντα αντικειμενική: παρακινημένος από την αρχαιογνωσία, που τον οδηγεί κάποτε έως την αρχαιοπληξία, ζει συνεχώς το αρχαίο ελληνικό όραμα και αναζητεί την Αθήνα του Πλάτωνα, την οποία φυσικά δεν βρίσκει «οικών Αθήνας ουκ Αθήνας που βλέπω»· απογοητεύεται έτσι από τη γύρω του πραγματικότητα, παραβλέπει τους πυρήνες του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού, που εξακολουθούν να υπάρχουν, και τη σταθερή άνοδο της παιδείας και θρηνεί την κατάπτωση: «όλωλε σύμπαν των Αθηνών το κλέος». Οπωσδήποτε όμως, πέρα από την ιστορική εκτίμηση του έργου του, παραμένει, μαζί με τον δάσκαλο του, τον Ευστάθιο θεσσαλονίκης, μια από τις δεσπόζουσες φυσιογνωμίες της εποχής του και ένας από τους κορυφαίους των γραμμάτων. 2. Νικήτας Χωνιάτης (Χώνες Φρυγίας μέσα 12ου αι. – Νίκαια, μεταξύ 1210-20). Ιστορικός, θεολόγος και πολιτικός. Νεότερος αδελφός του Μιχαήλ, σπούδασε και αυτός στην Κωνσταντινούπολη όπου ανέλαβε υψηλά αξιώματα. Όταν την κατέλαβαν οι Φράγκοι (1204) κατέφυγε στο βασίλειο της Νίκαιας, κυριότερη τότε εστία του νέου ελληνισμού, όπου επίσης ανέλαβε σπουδαία αξιώματα. Άνθρωπος με μεγάλη κλασική και ρητορική μόρφωση, υπήρξε αξιόλογος ιστορικός, όσο και αν δυσκολεύεται κάποτε να κρύψει τα συναισθήματά του. Το ιστορικό του έργο, Χρονική διήγησις, είναι εξαιρετική πηγή για την ταραχώδη περίοδο που καλύπτει: 1180-1206· ενδιαφέρον είναι και το τμήμα που αποκαλείται Περί αγαλμάτων, το οποίο αναφέρεται στα έργα τέχνης που κατέστρεψαν οι Φράγκοι. Το θεολογικό του έργο Θησαυρός της Ορθοδοξίας είναι σημαντικό για τις πληροφορίες που παρέχει σχετικά με τις αιρέσεις και τις θρησκευτικές διενέξεις του 12ου αι.
Dictionary of Greek. 2013.